طرح رجیستری برای نخستین بار در سال ۱۳۸۵ در کشور به اجرا در آمد اما به دلیل وجود مشکلات فراوان در کمتر از ۱۲ ماه متوقف شد. این طرح بیش از ۱۰ سال در حالت آزمایشی قرار داشت و بارها به اجرا در آمد اما به دلیل بروز مشکلات فنی متوقف شد. تقریبا از سال ۹۴ بود که اجرای طرح رجیستری شکل جدی تری به خود گرفت و کارگروه هایی برای بررسی این طرح تشکیل شدند. این طرح از پاییز ۹۴ مجددا کلید خورد و به اجرا در آمد. سوالات بسیاری در رابطه با طرح رجیستری ذهن مشتریان را به خود مشغول کرده است. در این مقاله سعی داریم طرح رجیستری و نکات مربوط به آن مثل روش رجیستر کردن، سایت طرح رجیستری، سامانه همتا، گوشی مسافران خارجی، گوشی های دست دوم و … را با هم بررسی کنیم.
محاسبه هزینه رجیستری
طرح رجیستری – سامانه همتا
هدف اصلی طرح رجیستری، مبارزه با قاچاق و واردات غیر قانونی گوشی های هوشمند است. از آنجایی که درصد بالایی از گوشی های هوشمند موجود در بازار ایران به صورت قاچاق وارد کشور می شدند، طرح رجیستری وارد میدان شد تا بتوان با این معضل مقابله کرد. در این طرح، تنها گوشی هایی که از طریق گمرک وارد ایران شده اند، فعال خواهند شد. با اجرایی شدن این طرح گوشی هایی که از طریق گمرک وارد کشور می شوند، صاحب یک کد IMEI می شوند. در این شرایط فقط گوشی های موبایلی که کد IMEI آن ها در سامانه همتا ثبت شده باشد با سیم کارت های داخلی فعال می شوند. گوشی های قاچاق غیر فعال شده و دیگر قابل استفاده نیستند.
طبق گفته های رئیس سازمان واردات ایران، وابسته به اتاق بازرگانی، هر ساله ۱۲.۵ میلیون تلفن همراه به صورت غیر قانونی وارد ایران می شوند و مبلغ ۳۵۰ میلیون دلار به درآمد های مالیاتی ضرر وارد می شود. ارزیابی ها نشان می دهد که تلفن های همراه قاچاق در هر سال حدود ۲.۵ میلیون دلار ارزش دارند.
بازار، هر ساله تقاضایی ۱۴ میلیونی برای تلفن همراه دارد، اما کمتر از ۱۰% از این تقاضا به صورت قانونی وارد کشور می شد. طرح رجیستری موفق شد قاچاق ۹۵ درصدی را به صفر درصد برساند.
طرح رجیستری برای تمام گوشی هایی انجام می شود که در ایران وارد شده و قصد استفاده از آن را دارید.
در سال گذشته، برندهای اپل، بلک بری، گوگل پیکسل، شیائومی، تکنو، سونی، نوکیا، ال جی، هوآوی، موتورولا و دو گوشی از برند سامسونگ وارد طرح رجیستری شدند. خریدارانی که می خواهند از برندهایی چون اپل، که در ایران نماینگی رسمی ندارند، گوشی جدید خریداری کنند حتما باید این گوشی ها را از شرکت های رسمی وارد کننده محصولات اپل خریداری کنند. با روشن شدن این گوشی‌ها، در صورتی که شناسه‌شان در سیستم اپراتوری ثبت نشده باشد، برای کاربر پیامکی ارسال می‌شود که تنها تا یک ماه از شبکه، خدمات دریافت خواهد کرد.
طرح رجیستری میان ۴ نهاد اصلی یعنی وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت ارتباطات، اداره تنظیم ارتباطات و اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران ارتباط برقرار می کند. بعد از آماده سازی زیرساخت ها، وزارت ارتباطات اجرای این طرح را به شرکت های خصوصی واگذار کرد. این وزارت خانه توافق نامه هایی را با این شرکت ها به امضا رساند.
با اجرای این طرح، همه گوشی های موبایل باید در پایگاه داده کاربر مخابرات کشور ثبت شوند. گوشی هایی که در این پایگاه اطلاعاتی ثبت نشده باشند قاچاق به شمار می آیند در نتیجه رجیستر نمی شوند و غیر قابل استفاده هستند. دیتا بیس ها غیر قابل هک کردن هستند. همه وارد کنندگان موظف اند از پایگاه داده برای گوشی های وارداتی، کد IMEI دریافت کنند. واردکنندگانی که گوشی ها را به صورت غیر قانونی و قاچاق وارد کشور کرده اند می توانند با پرداخت هزینه مشخص، گوشی ها را رجیستر کنند.
طرح رجیستری گوشی برای جلوگیری از رشد قاچاق در بسیاری از کشورها مثل هند، آلمان، ترکیه، کره جنوبی، آمریکا، عمان و… به صورت‌های مختلف و چندین سال پیش اجرا شده است.
اجرای طرح رجیستری با خود مقداری افزایش قیمت به همراه داشت چرا که دیگر هیچ دستگاهی نمی‌تواند به صورت قاچاقی از مرزهای کشور وارد ایران شود و همه دستگاه‌های موجود در کشور مشمول پرداخت گمرک خواهند شد. سود فروش موبایل رقم بالایی نیست و فروشندگان به اجبار باید قیمت را کمی بالا ببرند تا بتوانند ضررهای خود را جبران کنند. محدودیت تعداد وارد کنندگان گوشی تلفن همراه نیز از دیگر دلایل افزایش قیمت است. البته طبق نظر کارشناسان این نوسان قیمت به مرور و بعد از گذشت چند وقت از اجرایی شدن این طرح به یک خط ثابت خواهد رسید و در نهایت با اندکی صبر به نتایج خوبی خواهد رسید.
کد IMEI چیست؟
کد International Mobile Equipment Identity یا به اختصار IMEI یک کد منحصر بفرد است که به شناسایی شماره سریال گوشی های موبایل کمک می کند. این کد طرح رجیستری، برای شناسایی دستگاه های معتبر مورد استفاده قرار می گیرد، بنابراین می تواند مانع از دسترسی تلفن های ربوده شده یا قاچاق به شبکه ارتباطی کشور شود. بنابراین فقط گوشی های هوشمند و تبلت هایی که از کانال های قانونی وارد کشور شده اند، می توانند مورد استفاده قرار گیرند.
همتا – تنها سامانه ریجستری گوشی و اصالت گوشی
همانطور که در آغاز مقاله اشاره کردیم نخستین بار در سال ۱۳۸۵، طرح ثبت تجهیزات دارای سیم کارت در ایران به اجرا در آمد اما این تجربه کاملا ناموفق بود و در کمتر از یک سال متوقف شد. در تجربه اول اجرای طرح رجیستری در سال ۸۵، سواستفاده های زیادی صورت گرفت. عمده این مشکلات به دلیل ناقص بودن این طرح بوجود آمد. عده ای سعی کردند تا با جعل و تغییر کد IMEI مربوط به گوشی های قاچاق به IMEI یک گوشی مجاز وارداتی اقدام به فروش کالاهای قاچاق کنند. در نتیجه این اقدامات امکان ردیابی گوشی سرقت شده نیز از میان می رفت.
